Rejestracja fundacji rodzinnej

Rejestracja fundacji rodzinnej w Polsce jest procesem uregulowanym w przepisach prawa i wymaga spełnienia określonych warunków formalnych oraz proceduralnych. Fundacja rodzinna jest instytucją prawną wprowadzoną do polskiego porządku prawnego ustawą z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (Dz. U. 2023 poz. 326). Ustawa ta stanowi odpowiedź na potrzeby przedsiębiorców i rodzin biznesowych, które dążą do skutecznego zarządzania majątkiem i jego ochrony na rzecz kolejnych pokoleń.

Zgodnie z art. 4 ustawy, fundacja rodzinna jest osobą prawną, której celem jest:

• zarządzanie majątkiem,
• realizacja określonych w statucie celów beneficjentów,
• ochrona majątku rodziny.

Fundacja rodzinna nie prowadzi działalności gospodarczej w tradycyjnym rozumieniu. Może jednak podejmować działalność wspierającą zarządzanie i pomnażanie majątku jak np. wynajem nieruchomości czy obrót papierami wartościowymi.

Procedura rejestracji fundacji rodzinnej krok po kroku

Sporządzenie aktu założycielskiego

Pierwszym krokiem w założeniu fundacji rodzinnej jest sporządzenie aktu założycielskiego. Zgodnie z art. 6 ustawy, akt ten musi zostać sporządzony w formie aktu notarialnego. Akt założycielski musi zawierać podstawowe informacje o fundacji, w tym:

• nazwę,
• siedzibę,
• cel fundacji,
• skład majątku początkowego,
• wskazanie beneficjentów lub zasad ich wyznaczania.

Fundatorzy określają także zasady zarządzania fundacją, w tym powołują organy fundacji, takie jak zarząd oraz ewentualnie radę nadzorczą.

Wniesienie majątku na rzecz fundacji

Drugim krokiem jest wniesienie majątku na rzecz fundacji. Zgodnie z art. 7 ustawy, majątek początkowy fundacji rodzinnej powinien wynosić co najmniej 100 000 zł. Może on obejmować środki pieniężne, nieruchomości, udziały w spółkach czy inne składniki majątku o wartości rynkowej. Przekazanie tego majątku musi być dokonane w sposób formalny, a odpowiednie dokumenty powinny być załączone do wniosku rejestracyjnego.

Rejestracja w sądzie

Trzecim i kluczowym etapem jest rejestracja fundacji rodzinnej w rejestrze fundacji rodzinnych prowadzonym przez sądy rejestrowe. Wniosek o rejestrację składa się na urzędowym formularzu. Jego treść musi być zgodna z wymaganiami określonymi w ustawie oraz w rozporządzeniach wykonawczych. Zgodnie z art. 11 ustawy, wniosek powinien zawierać informacje o nazwie fundacji, jej siedzibie, fundatorach, beneficjentach, składzie organów, a także o wniesionym majątku. Wniosek rejestracyjny podlega opłacie sądowej, a brak jej uiszczenia skutkuje pozostawieniem wniosku bez rozpoznania.

Po złożeniu wniosku sąd rejestrowy bada zgodność dokumentów z przepisami prawa i, w przypadku ich poprawności, wpisuje fundację do rejestru. Moment wpisu do rejestru jest jednocześnie momentem uzyskania przez fundację osobowości prawnej. To oznacza, że od tego momentu może ona realizować swoje cele statutowe oraz zarządzać majątkiem.

Obowiązki związane z prowadzeniem fundacji rodzinnej

Prowadzenie fundacji rodzinnej wiąże się z licznymi obowiązkami, które mają na celu zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tej instytucji oraz realizację jej celów statutowych. Obowiązki te wynikają bezpośrednio z ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (Dz. U. 2023 poz. 326) oraz z innych przepisów prawa, w tym z regulacji podatkowych, rachunkowych i administracyjnych.

Zarządzanie fundacją rodzinną

Jednym z kluczowych obowiązków fundacji rodzinnej jest odpowiednie zarządzanie majątkiem, które zgodnie z art. 5 ustawy musi być zgodne z jej celem statutowym. Zarząd fundacji, jako organ odpowiedzialny za bieżące prowadzenie spraw, musi podejmować działania zmierzające do ochrony i pomnażania majątku, w tym zarządzać:

• nieruchomościami,
• udziałami,
• innymi składnikami aktywów wniesionymi do fundacji.

Zgodnie z art. 25 ustawy, zarząd zobowiązany jest do sporządzania rocznego sprawozdania z działalności fundacji. Powinno ono zawierać informacje o stanie majątku, realizacji celów statutowych oraz wypłatach dokonanych na rzecz beneficjentów. Sprawozdanie to podlega przedłożeniu radzie nadzorczej (jeśli została powołana) lub fundatorom i beneficjentom. To ma na celu zapewnienie przejrzystości działań fundacji.

Obowiązki ewidencyjne i sprawozdawcze

Fundacja rodzinna, jako osoba prawna, podlega obowiązkowi prowadzenia ksiąg rachunkowych zgodnie z ustawą z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. 2021 poz. 217). Zarząd fundacji musi zapewnić prawidłowe prowadzenie księgowości, w tym rejestrowanie wszystkich operacji gospodarczych oraz sporządzanie rocznego sprawozdania finansowego. Sprawozdanie finansowe, zgodnie z przepisami prawa, powinno być zatwierdzone przez odpowiednie organy fundacji i złożone do właściwego urzędu skarbowego.

Dodatkowo fundacja rodzinna jest zobowiązana do dokonywania wszelkich zmian w rejestrze fundacji rodzinnych prowadzonym przez sądy rejestrowe. Zmiany takie mogą dotyczyć np. zmiany składu organów, modyfikacji statutu czy aktualizacji danych o beneficjentach. Zgodnie z art. 14 ustawy, zarząd ma obowiązek zgłosić te zmiany w terminie 7 dni od ich dokonania.

Obowiązki wobec beneficjentów

Fundacja rodzinna musi realizować świadczenia na rzecz beneficjentów zgodnie z zapisami statutu oraz decyzjami organów fundacji. Beneficjenci mają prawo otrzymywać świadczenia w ustalonej formie, np. w postaci regularnych wypłat pieniężnych, udostępnienia nieruchomości czy pokrywania kosztów edukacji. Zarząd fundacji ma obowiązek:

• prowadzenia ewidencji wypłat i innych świadczeń na rzecz beneficjentów,
• zapewnienia ich zgodności z postanowieniami statutu i przepisami prawa.

Obowiązki podatkowe

Fundacja rodzinna podlega określonym obowiązkom podatkowym, mimo że ustawodawca przewidział dla niej korzystne rozwiązania fiskalne. Zgodnie z ustawą o fundacji rodzinnej oraz ustawą o podatku dochodowym od osób prawnych, fundacja jest zwolniona z CIT w zakresie działalności związanej z zarządzaniem majątkiem, o ile nie prowadzi działalności gospodarczej wykraczającej poza działalność wskazaną w art. 9 ustawy.

Jednakże beneficjenci fundacji podlegają obowiązkowi podatkowemu z tytułu otrzymanych świadczeń. Zarząd fundacji musi wypełniać obowiązki płatnika, w tym obliczać, pobierać i odprowadzać podatek dochodowy od wypłat dokonywanych na rzecz beneficjentów. Ponadto fundacja ma obowiązek składać odpowiednie deklaracje podatkowe w przewidzianych przepisami terminach.

Obowiązki w zakresie nadzoru i kontroli

Rada nadzorcza, jeśli została powołana, sprawuje nadzór nad działalnością zarządu fundacji, w tym nad realizacją jej celów i zarządzaniem majątkiem. Zgodnie z art. 29 ustawy, rada nadzorcza ma prawo żądać od zarządu wszelkich dokumentów i informacji dotyczących działalności fundacji, co ma na celu zapewnienie prawidłowego funkcjonowania i transparentności jej działań.

Kary za naruszenie obowiązków

Niedopełnienie obowiązków związanych z prowadzeniem fundacji rodzinnej może prowadzić do sankcji prawnych, takich jak:

• odpowiedzialność członków zarządu za wyrządzenie szkody fundacji,
• sankcje finansowe nałożone przez organy podatkowe,
• a w skrajnych przypadkach nawet rozwiązanie fundacji przez sąd.

Korzyści z prowadzenia fundacji rodzinnej

Wprowadzenie tej instytucji odpowiada na rosnące potrzeby w zakresie sukcesji, zarządzania majątkiem i budowy stabilności finansowej na pokolenia.

Zachowanie ciągłości majątku rodzinnego

Jedną z kluczowych zalet fundacji rodzinnej jest możliwość skutecznego zarządzania majątkiem przez wiele pokoleń. Dzięki fundacji majątek rodzinny jest oddzielony od osobistego majątku fundatora oraz beneficjentów. To zabezpiecza go przed podziałem, roszczeniami wierzycieli, rozwodami czy innymi zdarzeniami losowymi. Fundacja pozwala utrzymać integralność majątku i zapobiega jego dezintegracji. To jest szczególnie ważne w przypadku przedsiębiorstw rodzinnych.

Planowanie sukcesji

Fundacja rodzinna umożliwia precyzyjne zaplanowanie sukcesji, co jest istotne w kontekście przedsiębiorstw rodzinnych i innych cennych aktywów. Fundator ma możliwość określenia w statucie:

• w jaki sposób majątek fundacji będzie wykorzystywany,
• kto będzie beneficjentem,
• jakie zasady obowiązują w ramach zarządzania fundacją.

To narzędzie pozwala uniknąć sporów spadkowych oraz chaosu w przekazywaniu majątku kolejnym pokoleniom.

Ochrona majątku przed roszczeniami i podatkami

Fundacja rodzinna zapewnia ochronę majątku przed potencjalnymi roszczeniami osób trzecich, np. wierzycieli fundatora czy beneficjentów. Majątek wniesiony do fundacji przestaje być własnością fundatora, co zwiększa jego bezpieczeństwo. Dodatkowo ustawa o fundacji rodzinnej przewiduje korzystne rozwiązania podatkowe. Fundacja jest zwolniona z podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie działalności związanej z zarządzaniem majątkiem. Jednocześnie świadczenia na rzecz najbliższych członków rodziny fundatora są opodatkowane preferencyjną stawką podatku dochodowego od osób fizycznych.

Elastyczność i kontrola

Fundatorzy mają dużą swobodę w kształtowaniu zasad funkcjonowania fundacji rodzinnej. Mogą określić cele fundacji, sposób wypłaty świadczeń, zasady powoływania i odwoływania organów fundacji oraz inne kluczowe aspekty jej działania. Fundator może również pełnić aktywną rolę w zarządzaniu fundacją, np. jako członek rady nadzorczej, co pozwala zachować kontrolę nad kluczowymi decyzjami.

Korzyści dla beneficjentów

Beneficjenci fundacji mogą korzystać ze świadczeń materialnych i niematerialnych w sposób dostosowany do ich potrzeb. Świadczenia te mogą obejmować regularne wypłaty, dostęp do nieruchomości, pokrycie kosztów edukacji czy opiekę medyczną. Fundacja zapewnia stabilne wsparcie dla członków rodziny, niezależnie od zmieniających się warunków gospodarczych czy osobistych sytuacji beneficjentów.

Profesjonalne zarządzanie majątkiem

Fundacja rodzinna może być prowadzona przez profesjonalistów, co zapewnia efektywne zarządzanie jej aktywami. Zarząd fundacji może składać się z osób o odpowiednich kwalifikacjach i doświadczeniu. To zwiększa szanse na pomnażanie majątku oraz realizację założonych celów. Dzięki temu fundacja staje się bardziej odporna na błędy wynikające z braku wiedzy czy doświadczenia członków rodziny.

Budowanie stabilności i więzi rodzinnych

Fundacja rodzinna może pełnić funkcję integracyjną, wzmacniając więzi rodzinne i promując wspólne cele. Długoterminowe zarządzanie majątkiem oraz wspólna odpowiedzialność za jego rozwój mogą przyczynić się do budowy tradycji rodzinnych i wzajemnego wsparcia. Fundacja może również finansować projekty rodzinne, np. inwestycje edukacyjne czy charytatywne, co sprzyja rozwojowi kolejnych pokoleń.

Reputacja i prestiż

Posiadanie fundacji rodzinnej może podnosić prestiż rodziny w środowisku biznesowym i społecznym. Fundacja jest postrzegana jako nowoczesne narzędzie zarządzania majątkiem, które świadczy o odpowiedzialności i długoterminowym planowaniu. Może także angażować się w działalność filantropijną, co pozytywnie wpływa na wizerunek rodziny.

Dostosowanie do polskiego prawa

Wprowadzenie instytucji fundacji rodzinnej do polskiego systemu prawnego umożliwia przedsiębiorcom korzystanie z jej zalet. Jest to teraz możliwe bez konieczności rejestrowania takich struktur za granicą. Dzięki temu fundacja rodzinna jest bardziej dostępna, a jej działanie zgodne z krajowym prawodawstwem ułatwia prowadzenie formalności.

Podsumowanie

Rejestracja fundacji rodzinnej stanowi istotny krok w procesie zabezpieczenia majątku rodzinnego i zapewnienia jego efektywnego zarządzania. Wymaga jednak staranności w sporządzaniu dokumentów oraz zrozumienia przepisów prawa, dlatego fundatorzy często korzystają z pomocy prawników i doradców podatkowych. Ustawa o fundacji rodzinnej otwiera przed polskimi przedsiębiorcami nowe możliwości w zakresie planowania sukcesji oraz ochrony majątku. Przyczynia się to do budowy stabilnych struktur rodzinnych i gospodarczych.

---