Kodeks cywilny jasno wskazuje, że miejscem zamieszkania jest miejscowość, w której dana osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu. W przypadku dzieci jest to miejsce zamieszkania rodziców. Sytuacja komplikuje się, kiedy rodzice dziecka się rozstają i oboje chcą widywać się z dzieckiem w swoich własnych miejscach zamieszkania. Wówczas miejsce pobytu dziecka może musieć ustalić sąd. 

Miejsce zamieszkania, miejsce pobytu dziecka, obowiązek meldunkowy — czym się różnią?

Miejsce zamieszkania posiada każdy. Jest to miejscowość (nie konkretny adres, jedynie miejscowość!), w której przebywamy z zamiarem stałego pobytu.

W przypadku dzieci, jako miejsce zamieszkania wskazuje się miejsce zamieszkania rodziców (o czym szerzej w dalszej części artykułu). 

„Miejsca zamieszkania” nie należy mylić z obowiązkiem meldunkowym (który wbrew obiegowej opinii nadal istnieje!). Miejsca zamieszkania nie musimy nigdzie zgłaszać.

Informację o miejscu zamieszkania podaje się natomiast często w różnych dokumentach, na podstawie miejsca zamieszkania ustala się m.in. właściwość miejscową sądu. 

W przypadku dzieci miejsce zamieszkania może mieć znaczenie podczas rekrutacji do szkoły lub przedszkola.

Zgodnie z ustawą o ewidencji ludności, pobytem stałym jest zamieszkanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego przebywania.

Ustalenie miejsca pobytu dziecka następuje poprzez orzeczenie sądu, w którym sąd wskazuje, gdzie jest miejsce zamieszkania dziecka w sytuacji, w której podstawowe reguły wynikające z przepisów prawa nie znajdują jednoznacznego odzwierciedlenia w sytuacji życiowej dziecka i jego rodziców.

Jak ustala się miejsce pobytu dziecka?

Ustalenie miejsca pobytu dziecka zachodzi najczęściej, gdy dochodzi do rozstania, a co za tym idzie do decyzji o oddzielnym zamieszkaniu, rodziców małoletniego dziecka. 

Kwestia ta jest niezależna od tego, czy rodzice rozwodzą się, decydują na separację, czy też żyli dotychczas w konkubinacie. 

Co do zasady, miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu.

W przypadku dzieci kodeks cywilny wprowadza zasadę, zgodnie z którą miejscem zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską jest miejsce zamieszkania rodziców.

Jeżeli zaś rodzice mieszkają osobno, miejscem zamieszkania dziecka będzie miejsce zamieszkania tego z rodziców, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej.

Jeżeli władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom mającym osobne miejsce zamieszkania, miejsce zamieszkania dziecka jest u tego z rodziców, u którego dziecko stale przebywa.

Wielość sytuacji życiowych prowadzi jednak do szeregu sytuacji, w których te najogólniejsze normy nie zawsze udaje się wprost zastosować. 

Miejsce pobytu dziecka a piecza naprzemienna

Jedną z problematycznych z punktu widzenia ustalenia przez sąd miejsca zamieszkania dziecka sytuacji, jest opieka naprzemienna.

Dziecko, które znajduje się w pieczy naprzemiennej, nie ma bowiem w praktyce jednego miejsca zamieszkania — co do zasady spędza równą ilość czasu u ojca, jak i u matki, a oboje rodzice posiadają pełną władzę rodzicielską.

Jak zatem w takim wypadku orzeka się o miejscu pobytu dziecka?

Jak wskazano wyżej, jeżeli władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom mającym osobne miejsce zamieszkania, miejsce zamieszkania dziecka jest u tego z rodziców, u którego dziecko stale przebywa.

Ustawa dodaje także, że jeżeli dziecko nie przebywa stale u żadnego z rodziców, jego miejsce zamieszkania określa sąd opiekuńczy.

Zgodnie z art. 28 kodeksu cywilnego możliwe jest tylko jedno miejsce zamieszkania. Nie jest więc w ogóle możliwe wskazanie w wyroku rozwodowym dwóch miejsc zamieszkania dziecka i to nawet w sytuacji, gdyby sąd orzekł w sposób wyraźny o „naprzemiennej opiece”. 

W efekcie sąd opiekuńczy wskaże miejsce zamieszkania (pobytu) dziecka w miejscu zamieszkania jednego z rodziców, co będzie miało charakter swoistej fikcji prawnej.

Treść tego orzeczenia nie będzie jednak przypadkowa, czy bezrefleksyjna. Sąd weźmie pod uwagę m.in. takie kwestie jak umiejscowienie przedszkola lub szkoły dziecka.

Należy także pamiętać, że orzeczenie o pieczy naprzemiennej dopuszczalne jest zarówno w przypadku przedstawienia przez rodziców pisemnego porozumienia o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej (porozumienie rodzicielskie), jak i bez takiego porozumienia.

Niemniej, wiele sądów w praktyce orzeczenie pieczy naprzemiennej warunkuje właśnie osiągnięciem takiego porozumienia przez rodziców i przedstawieniem go na piśmie. Częstą i dobrą praktyką jest wskazanie w takim porozumieniu także miejsca pobytu dziecka, które rodzice ustalili wspólnie. 

Miejsce zamieszkania i miejsce pobytu dziecka a alimenty

Ustalenie miejsca pobytu dziecka ma istotne znaczenie w przypadku rodziców, którzy żyją osobno, a opiekę nad dzieckiem w przeważającym stopniu sprawuje tylko jeden z rodziców. 

Ustalenie miejsca pobytu dziecka przy matce albo przy ojcu skutkuje co do zasady możliwością ubiegania się przez tego rodzica o tzw. alimenty na dziecko.

Wynika to z faktu, że ustalone przez sąd miejsce pobytu dziecka wskazuje w większości przypadków, który rodzic zajmuje się dzieckiem na co dzień, a tym samym ma prawo do złożenia pozwu o alimenty.

Obowiązek alimentacyjny, czyli obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania, obciąża oboje rodziców.

Niemniej, obowiązek ten może być spełniany także niepieniężnie, m.in. poprzez opiekę, wychowywanie, wykonywanie codziennych czynności i obowiązków.

Jeżeli miejsce pobytu dziecka sąd ustali np. przy matce i to matka co do zasady opiekuje się, zajmuje i wychowuje dziecko — podczas gdy ojciec widuje się z nim np. tylko w weekendy — wówczas sąd orzeknie o konieczności spełnienia obowiązku alimentacyjnego przez ojca uprawnionego dziecka w drodze świadczenia pieniężnego.

Pomoc prawna w sprawach rodzinnych: rozwód, opieka nad dzieckiem, alimenty

Sprawy rodzinne i opiekuńcze to kategoria wymagająca umiejętności poruszania się w ramach bardzo specyficznego modelu postępowania.

Obok znajomości porządku prawnego niezwykle istotne jest, aby nasz pełnomocnik miał doświadczenie i znał praktykę sądów i aktualne orzecznictwo. 

Kancelaria Radcy Prawnego dra Tymoteusza Zycha oferuje kompleksową obsługę prawną m.in. w zakresie spraw z obszaru prawa rodzinnego. 

Doświadczenie zdobyte zarówno w ramach postępowań procesowych, jak i nieprocesowych, w tym mediacji, pozwala zapewnić naszym Klientom najlepszy poziom usług!