Z chwilą śmierci spadkodawcy następuje tzw. otwarcie spadku. Jest to pierwszy punkt na stosunkowo długiej liście wydarzeń i czynności, które muszą nastąpić, aby w pełni przeprowadzić proces spadkobrania.
Gdy spadkobiercy złożą już oświadczenia o odrzuceniu albo przyjęciu spadku, a sąd wyda postanowienie stwierdzające nabycie spadku, kolejnym krokiem jest złożenie do sądu wniosku o dział spadku.
Na czym polega dział spadku i czy jest konieczny?
Uzyskanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku to pierwszy krok, jaki spadkobiercy muszą wykonać, aby przejść przez całą procedurę spadkobrania i odziedziczyć majątek.
Stwierdzenie nabycia spadku potwierdza, kto jest spadkobiercą po zmarłej osobie i w jakiej części konkretne osoby dziedziczą po zmarłym.
Określenie co wchodzi w skład spadku, tj. co składa się na masę spadkową i podział spadku (masy spadkowej) następują jednak dopiero w kolejnym etapie. Właśnie w tym momencie konieczny jest umowny albo sądowy dział spadku.
W wyniku działu spadku następuje rozdysponowanie pomiędzy każdego ze spadkobierców wchodzących w skład spadku rzeczy lub praw, a także wyrównanie ich wartości poprzez spłaty i dopłaty.
W efekcie na koniec działu spadku spadek zostaje więc sprawiedliwie, zgodnie z przepisami ustawowymi i treścią ewentualnego testamentu podzielony między uprawnione do tego osoby.
Co więcej, w toku tego postępowania sąd rozstrzyga także o takich kwestiach jak spłaty i dopłaty. Innymi słowy, reguluje, kto ze spadkobierców w jakiej kwocie, kiedy i dlaczego ma rozliczyć się z innym spadkobiercą. Przykładem może być nieruchomość, którą dwaj spadkobiercy dziedziczyli po połowie, ale ustalono, że zostanie ona własnością tylko jednego z nich.
Czy wniosek o stwierdzenie nabycia spadku i wniosek o dział spadku można złożyć jednocześnie?
Co do zasady tak i w wielu przypadkach będzie to rozwiązanie optymalne, które ograniczy zarówno nakład pracy, jak i formalności oraz znacząco skróci czas postępowania.
Kodeks postępowania cywilnego daje taką możliwość, stanowiąc, że jeżeli stwierdzenie nabycia spadku jeszcze nie nastąpiło i nie został sporządzony zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia, postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku wydaje sąd w toku postępowania działowego.
Należy jednak mieć na uwadze, że nie zawsze łączne złożenie wniosków będzie dla spadkobiercy lub spadkobierców korzystne.
W wielu sytuacjach istotne jest jak najszybsze uzyskanie stwierdzenia nabycia spadku (które potwierdza, że dana osoba jest spadkobiercą). Oczekiwanie na dział spadku, który może trwać bardzo długo (w zależności od liczby spadkobierców, masy spadkowej oraz stopnia skomplikowania sprawy) będzie w takiej sytuacji wysoce niekorzystne.
Co więcej, jeżeli cały majątek spadkowy lub poszczególne rzeczy wchodzące w jego skład stanowią współwłasność z innego tytułu niż dziedziczenie, także dział spadku i zniesienie współwłasności mogą być połączone w jednym postępowaniu.
Z pomocą profesjonalnego prawnika w każdej sprawie możliwy jest wybór optymalnego rozwiązania!
W Kancelarii radcy prawnego dra Tymoteusza Zycha zawsze działamy tak, aby jak najlepiej chronić i reprezentować interesy naszych Klientów!
Wniosek o dział spadku: kto go składa i co wniosek o dział spadku powinien zawierać?
Do czasu działu spadku majątek spadkowy stanowi jedną całość.
Po przeprowadzeniu działu następuje pomieszanie majątku osobistego spadkobierców z odziedziczonym przez nich majątkiem spadkowym. Dopiero wówczas określone przedmioty stają się wyłączną własnością poszczególnych spadkobierców.
Aby do takiego stanu doprowadzić spadkobierca, w myśl art. 680 i n. kodeksu postępowania cywilnego (dalej jako: „k.p.c.”) musi złożyć w sądzie wniosek odział spadku.
We wniosku tym należy powołać postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia oraz spis inwentarza, jak również podać, jakie spadkodawca sporządził testamenty, gdzie zostały złożone i gdzie się znajdują.
Jeżeli spis inwentarza nie został sporządzony, należy we wniosku wskazać majątek, który ma być przedmiotem działu.
W wypadku gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość, należy także przedstawić dowody stwierdzające, że nieruchomość stanowiła własność spadkodawcy. Dowodem prawa własności nieruchomości jest przede wszystkim wypis z księgi wieczystej lub zbioru dokumentów. Gdy brak takich dokumentów, mogą to być wszystkie dokumenty, z których wynika, że własność nieruchomości przysługiwała spadkodawcy.
Wniosek o dział spadku może złożyć spadkobierca, czyli osoba, która uzyskała postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku (chyba że wniosek o stwierdzenie nabycia spadku składa wraz z wnioskiem o dział spadku).
Zgodzie z art. 1037 § 1 kodeksu cywilnego dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców.
Jednakże przepisy dopuszczają także szereg innych osób, które mogą wnieść o podział majątku spadkowego. Może to być m.in. nabywca udziału w spadku, osoba, która nabyła spadek po spadkobiercy lub nabywca udziału w spadku, a także wierzyciel spadkobiercy, który uzyskał zajęcie prawa do żądania działu, prokurator oraz Rzecznik Praw Obywatelskich.
Skład i wartość dziedziczonego majątku
Skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd.
Kodeks postępowania cywilnego przewiduje, że w razie sporu o istnienie uprawnienia do żądania działu spadku, jak również w razie sporu między współspadkobiercami o to, czy pewien przedmiot należy do spadku, sąd spadku może wydać postanowienie wstępne.
Warto też mieć na uwadze, że Sąd ustala wartość poszczególnych składników spadku, biorąc za podstawę ceny rynkowe.
Jest to szczególnie istotne w kontekście dynamicznie zmieniających się cen nieruchomości, w których wycenę w większości przypadków Sąd zaangażuje biegłego rzeczoznawcę.
Ważne elementy działu spadku: spłata spadku
Opisany na początku artykułu przykład dziedziczenia nieruchomości to sytuacja, w której jeden ze spadkobierców otrzymuje w wyniku działu spadku więcej, niż wynikałoby z jego udziału.
Wówczas musi on wyrównać powstałą różnicę, spłacając tego spadkobiercę, którego udział w spadku naruszył de facto wzbogacając się jego kosztem. Często warunki spłaty spadkobiercy ustalają między sobą polubownie, co później znajduje odzwierciedlenie w treści orzeczenia.
Jeżeli jednak spadkobiercy nie potrafią dojść między sobą do porozumienia, to sąd zadecyduje samodzielnie i wyda orzeczenie w brzmieniu, jakie uzna za najkorzystniejsze nie tylko dla spadkobierców, ale i dla przedmiotu spadku.
Przykładowo: sąd weźmie pod uwagę, że podział na kilkanaście części gospodarstwa rolnego czy nieruchomości z niemal całkowitą pewnością oznaczałby doprowadzenie do ruiny.
W związku z tym przekonywać będzie, aby spadkobiercy porozumieli się co do tego, kto z nich odziedziczy nieruchomość albo gospodarstwo w całości (i spłaci pozostałych), a w przypadku braku porozumienia sam wyznaczy takiego spadkobiercę albo nakaże sprzedaż.
Ważne elementy działu spadku: kto i co odziedziczy z majątku spadku?
W postanowieniu stwierdzającym nabycie spadku sąd określa kto i w jakiej części jest spadkobiercą osoby zmarłej.
Ułamek wskazany przez sąd określa jedynie części spadku, jakie odziedziczył konkretny spadkobierca w całym majątku spadkowym, ale nie wskazuje konkretnych przedmiotów.
Dopiero w postępowaniu działowym sąd określi, co dokładnie wchodzi w skład spadku i w jaki sposób zostanie to podzielone pomiędzy poszczególnych spadkobierców.
Warto zwrócić uwagę, że przepisy „premiują” spadkobierców, którzy działają zgodnie. Spadkobiercom opłaca się (i to dosłownie, bowiem zgodne działanie skutkuje m.in. zmniejszeniem opłaty od wniosku) osiągnięcie porozumienia i zaplanowanie podziału majątku oraz ewentualnych spłat jeszcze przed złożeniem w sądzie wniosku o dział spadku.
Koszty związane z działem spadku
Obecnie opłaty od wniosku o dział spadku oraz od wniosku o dział spadku połączony ze zniesieniem współwłasności są stałe, co oznacza, że nie są zależne od wielkości masy spadkowej, czy liczby spadkobierców — w każdej tego typu sprawie opłata będzie wynosić tyle samo.
Opłatę stałą w kwocie 500,00 zł pobiera się od wniosku o dział spadku, a jeżeli zawiera on zgodny projekt działu spadku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300,00 zł.
Opłatę stałą w kwocie 1000,00 zł pobiera się od wniosku o dział spadku połączony ze zniesieniem współwłasności, a jeżeli zawiera on zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności, pobiera się opłatę stałą w kwocie 600,00 zł.
Pomoc prawna w postępowaniach związanych z dziedziczeniem i majątkiem spadkowym
Przechodząc przez postępowania związane z dziedziczeniem i majątkiem spadkowym, warto skorzystać z pomocy profesjonalnego prawnika. Oddając naszą sprawę w ręce kompetentnego radcy prawnego, mamy pewność, że nasze interesy będą zabezpieczone i właściwie reprezentowane.
W sprawach spadkowych szczególnie ważne jest dążenie do porozumienia pomiędzy spadkobiercami, co znacząco skraca czas postępowania oraz pozwala minimalizować jego koszty.
Zaangażowanie prawnika to gwarancja profesjonalnego działania nie tylko na polu prawnym, ale także mediacji i arbitrażu!
Kancelaria radcy prawnego dra Tymoteusza Zycha to zespół doświadczonych prawników, który gwarantuje pełne zaangażowanie i aktywne działanie na rzecz Klienta!
