Ograniczenie władzy rodzicielskiej jednego z rodziców może przybierać różne formy. Sposób ograniczenia władzy rodzicielskiej zależy od indywidualnej sytuacji danej rodziny.
Kiedy warto wnieść do sądu o ograniczenie władzy rodzicielskiej? Czy warto sprzeciwiać się takiemu wnioskowi?
Niezależnie od tego, po której stronie sporu stoimy, warto dowiedzieć się, na czym dokładnie polega władza rodzicielska i co niesie za sobą jej ograniczenie.
Władza rodzicielska — co to jest i na czym polega?
Władza rodzicielska co do zasady przysługuje obojgu rodzicom. Dziecko pozostaje pod nią aż do osiągnięcia pełnoletności.
Władza rodzicielska jednocześnie uprawnia i zobowiązuje rodziców do pieczy, reprezentacji i zarządu majątkiem małoletniego dziecka.
Dlatego też w doktrynie prawniczej wskazuje się, że władza rodzicielska to ogół praw i obowiązków rodziców względem dziecka celem należytego wykonywania pieczy i strzeżenia interesów dziecka. Najbardziej charakterystyczną cechą współczesnej władzy rodzicielskiej jest jej funkcja ochronna wobec dziecka.
Istota władzy rodzicielskiej uniemożliwia enumeratywne wyliczenie jej składników. W efekcie kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zawiera definicji władzy rodzicielskiej.
W takich przypadkach, gdy brak jest definicji legalnej, kluczowe stają się doktryna iorzecznictwo związane z danym problemem prawnym.
Ważnym odniesieniem dla rozumienia pojęcia „władza rodzicielska” jest m.in. uchwała Sądu Najwyższego z 26 stycznia 1973 r. (sygn. akt III CZP 101/71, OSNCP 1973/7–8, poz. 118), gdzie Sąd Najwyższy podkreślił, że władza rodzicielska obejmuje ogół praw i obowiązków rodziców względem dziecka i oznacza stosunek prawny, którego stronami są rodzice i dzieci, przy czym jest to stosunek szczególnego rodzaju, w którym dzieci są podporządkowane rodzicom.
Kiedy powstaje władza rodzicielska?
Władza rodzicielska powstaje z chwilą urodzenia dziecka.
Ponieważ polskie prawo przewiduje, że matką jest kobieta, która dziecko urodziła — władza rodzicielska matki zawsze powstaje z chwilą urodzenia dziecka.
W przypadku dziecka pochodzącego ze związku małżeńskiego, działa tzw. domniemanie ojcostwa, czyli domniemanie prawne wynikające art. 62 kodeksu rodzinnego. Wówczas również ojciec nabywa władzę rodzicielską w chwili urodzenia się dziecka.
W przypadku dziecka pochodzącego z konkubinatu, czy szerzej, związku pozamałżeńskiego, powstanie władzy rodzicielskiej wymaga ustalenia ojcostwa.
Ustalenie ojcostwa może nastąpić w dwojaki sposób.
Mężczyzna może dobrowolnie uznać ojcostwo, składając stosowne oświadczenie. W tym celu należy udać się do Urzędu Stanu Cywilnego i uznać ojcostwo przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie o uznaniu ojcostwa można złożyć także wobec dziecka poczętego, a więc jeszcze zanim dziecko się urodzi.
W wyjątkowych okolicznościach, czynności tej można dokonać także przed notariuszem albo urzędnikiem. Jest to dopuszczalne w razie niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio życiu matki dziecka lub mężczyzny, od którego dziecko pochodzi.
Możliwe jest także sądowe ustalenia ojcostwa. Ta forma wykorzystywana jest najczęściej w sytuacjach, gdy mężczyzna zaprzecza, jakoby był ojcem dziecka. Sądowe ustalenie ojcostwa polega na nakazaniu przez sąd wykonania badań genetycznych, które jednoznacznie potwierdzą lub zaprzeczą ojcostwo danego mężczyzny.
Sądowe ustalenie ojcostwa zazwyczaj łączy się z ustaleniem prawa do alimentów oraz orzeczeniem w kwestii władzy rodzicielskiej.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej — po co i kiedy?
Władza rodzicielska nad dzieckiem może zostać ograniczona. Ograniczyć władzę rodzicielską może wyłącznie sąd, a jedyną przesłanką ku temu jest dobro dziecka.
Żeby mogło dojść do ograniczenia władzy rodzicielskiej zaistnieć musi specyficzna sytuacja, w której:
- rodzice dziecka żyją w rozłączeniu, przy czym nie ma znaczenia, czy wiążą bądź łączyły ich więzi prawne,
- obojgu rodzicom przysługuje władza rodzicielska,
- dobro dziecka wymaga podjęcia przez sąd opiekuńczy działań w trybie art. 107 KRO.
Ograniczając władzę rodzicielską rodzica, sąd określa sposób wykonywania władzy rodzicielskiej, a najczęściej także orzeka w kwestii utrzymywania kontaktów z dzieckiem.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej polega na tym, że rodzic może realizować uprawnienia i obowiązki wynikające z władzy rodzicielskiej wyłącznie w zakresie ustalonym przez sąd (a więc w ograniczonym zakresie).
Orzeczenie ograniczające władzę rodzicielską jednego z rodziców może obejmować np. decyzje związane ze zmianą miejsca pobytu dziecka, leczeniem, edukacją, wyjazdami za granicę, posiadaniem przez dziecko paszportu.
Co ważne, w zakresie zarządu majątkiem dziecka władza rodzicielska przysługuje wyłącznie rodzicowi, któremu władza rodzicielska została powierzona.
Rozwód a pozostawienie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom: porozumienie rodzicielskie
Nawet jeżeli rodzice się rozwodzą, sąd nie ma obowiązku wyboru „rodzica dominującego” w kwestii pieczy nad dzieckiem i władzy rodzicielskiej.
W przypadku orzekania opieki naprzemiennej, co jest co raz częstszą praktyką, pełną władzę rodzicielską muszą posiadać oboje rodzice.
Sąd pozostawia władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawili zgodne z dobrem dziecka pisemne porozumienie (tzw. porozumienie rodzicielskie) o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem.
Nie każde takie porozumienie rodzicielskie zostanie jednak uznane przez sąd. Pozostawienie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom jest możliwe wyłącznie wówczas, gdy przedstawione porozumienie w ocenie sądu jest zgodne z dobrem dziecka asąd nabierze przekonania, że rodzice będą współdziałać ze sobą w sprawach dziecka.
Dopiero w braku porozumienia to sąd rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem.
W takim przypadku sąd może:
- powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców,
- ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.
Co sprawdza sąd opiekuńczy, orzekając o ograniczeniu władzy rodzicielskiej?
Określenie przez sąd opiekuńczy sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej powinno być poprzedzone szczegółowym zbadaniem:
- dotychczasowej sytuacji dziecka,
- związku emocjonalnego dziecka z rodzicami,
- ich predyspozycji wychowawczych,
- ustaleniem przyczyny konfliktu (w przypadku widocznego konfliktu między rodzicami) i jego wpływ na sytuację dziecka oraz wolę każdego z rodziców rozwiązania tego konfliktu.
W tym celu sąd zazwyczaj dokonuje wysłuchania informacyjnego każdego z rodziców zaraz po rozpoczęciu rozprawy (lub dopytuje w trakcie).
Wysłuchanie, w przeciwieństwie do przesłuchania stron, nie jest poprzedzone pouczeniem o obowiązku mówienia prawdy, nie jest też odbierane przyrzeczenie. Jego celem jest wstępne ustalenie przez sąd bieżącej sytuacji i stanowisk uczestników postępowania.
W toku rozprawy sąd dokonuje także przesłuchania stron, często także przesłuchania świadków (osób dobrze znających sytuację rodzicny, np. babcie i dziadkowie).
Opiniodawczy Zespół Sądowych Specjalistów – badanie i opinia OZSS
Bardzo często sądy decydują się także na zasięgnięcie opinii biegłych sądowych z Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów (dalej jako: „OZSS”).
Wówczas wyznaczany jest termin badania na które zapraszani są oboje rodzice oraz dziecko.
Podczas badania OZSS wszyscy członkowie rodzinny poddawani są obserwacji w różnych sytuacjach i okolicznościach, co ma pozwolić ocenić czy i jaka więź istnieje między rodzicami a dzieckiem.
Rodzice wypełaniają także specjalnie przygotowane testy psychologiczne mające wskazać czy i jakie kompetencje rodzicielskie posiadają.
W trakcie badania OZSS przeprowadzane są także wywiady z rodzicami i dzieckiem.
Efektem końcowym badania OZSS jest opinia OZSS, która stanowić będzie dowód w sprawie i o ile żadna ze stron nie sformułuje do niej zarzutów, można spodziewać się, że sąd orzekając będzie w znacznym stopniu kierował się właśnie wynikami badania zawartymi w opinii OZSS.
Sprawa o ograniczenie władzy rodzicielskiej — pomoc prawnika
W większości spraw z zakresu prawa rodzinnego warto skorzystać z pomocy profesjonalisty.
Zaangażowanie radcy prawnego specjalizującego się w sprawach rodzinnych znacząco zwiększa nasze szanse na uzyskanie korzystnego rozstrzygnięcia.
Sprawy rodzinne zazwyczaj dotyczą bardzo ważnych dla nas kwestii — sprawowania opieki nad dzieckiem, władzy rodzicielskiej, formy i częstotliwości kontaktów z dzieckiem. Są to kwestie silnie determinujące nasze życie prywatne, wpływające na teraźniejszość i przyszłość naszą oraz naszych dzieci.
Dlatego szczególnie w sprawach rodzinnych warto skonsultować się z kancelarią radcy prawnego dra Tymoteusza Zycha, która ma bogate doświadczenie w sprawach związanych z władzą rodzicielską, regulowaniem kontaktów z dziećmi, czy opieką nad dziećmi.
Nie czekaj i skontaktuj się z nami już dziś!
